نکات ایمنی حیاتی هنگام اجرای قالب لغزنده سیلو

در یکی از پروژه های ساخت سیلو در سال 2024 در ایالات متحده، که توسط اداره ایمنی و بهداشت شغلی (OSHA) گزارش شده، یک اشتباه ساده در تنظیم جک های هیدرولیک منجر به ریزش بخشی از قالب شد و دو کارگر را مجروح کرد. این حادثه نشان می دهد که حتی در روش های پیشرفته ای مانند قالب لغزنده سیلو، جایی که فرآیند ساخت به صورت مداوم پیش می رود، کوچکترین غفلت در ایمنی می تواند عواقب جدی داشته باشد. با توجه به اهمیت حفظ ایمنی در زمان اجرای سازه های بتنی در این مقاله، به بررسی نکات کلیدی ایمنی در اجرای قالب لغزنده سیلو می پردازیم؛ با تمرکز بر روش کار قالب لغزنده سیلو که شامل بتن ریزی پیوسته و حرکت عمودی قالب است. این روش، که اغلب برای سازه های بلند مانند سیلوهای ذخیره غلات یا سیمان استفاده می شود، نیاز به هماهنگی دقیق دارد تا ریسک ها به حداقل برسد.

درک روش کار قالب لغزنده سیلو

روش کار قالب لغزنده سیلو یکی از تکنیک های پیشرفته در مهندسی عمران است که اجازه می دهد سازه های استوانه ای بتنی بدون درز و با سرعت بالا ساخته شوند. در این روش، قالب های فلزی به کمک جک های هیدرولیک پس از تکمیل بتن ریزی و سخت شدن بتن به طور مداوم به سمت بالا حرکت می کنند. فرآیند معمولاً با سرعت 15 تا 30 سانتی متر در ساعت پیش می رود، که این امر نیاز به نظارت دقیق بر کیفیت بتن و ثبات قالب را افزایش می دهد. بر اساس گزارش انجمن بتن آمریکا (ACI)، این روش از دهه 1950 میلادی رواج یافته و امروزه با پیشرفت های تکنولوژیکی مانند سنسورهای دیجیتال برای کنترل ارتفاع، ایمن تر شده است.

در اجرای قالب لغزنده سیلو، ابتدا پایه سیلو با بتن ریزی سنتی ساخته می شود، سپس قالب روی آن قرار می گیرد. جک ها که معمولاً هیدرولیکی هستند، قالب را به آرامی بالا می برند و همزمان بتن مسلح با میلگردهای فولادی ریخته می شود.

یکی از چالش های اصلی این روش، حفظ تعادل قالب است تا از انحراف یا کج شدن جلوگیری شود. برای مثال، در پروژه های بزرگ، از لیزرهای هدایت کننده برای اندازه گیری دقیق استفاده می شود. ایمنی در این مرحله حیاتی است، زیرا هرگونه نقص در سیستم جک می تواند منجر به سقوط شود. طبق اطلاعات ذکر شده در اداره آمار کار ایالات متحده (BLS) در سال 2023، حدود 20 درصد از حوادث در پروژه های بتنی به دلیل مشکلات تجهیزات متحرک رخ می دهد، که این رقم در روش های لغزنده بالاتر است.

برای بهینه سازی ایمنی، باید به نکات زیر توجه کرد:

• بررسی روزانه جک ها و پمپ های هیدرولیک برای جلوگیری از نشتی یا فشار نامتعادل.
• استفاده از بتن با مقاومت فشاری حداقل 30 مگاپاسکال برای اطمینان از سخت شدن سریع.
• نصب داربست های معلق برای دسترسی کارگران به نقاط بالا بدون ریسک سقوط.

برنامه ریزی ایمنی پیش از شروع پروژه

برنامه ریزی ایمنی پیش از اجرای قالب لغزنده سیلو، گام اولیه مهمی برای اجرای بتن ریزی و ساخت سیلو است. توصیه می شود که این مرحله با ارزیابی ریسک های سایت، شامل بررسی خاک، ارتفاع سیلو و دسترسی به تجهیزات آغاز شود. طبق راهنمای OSHA استاندارد 1926.703، که به بتن ریزی درجا اختصاص دارد، باید یک طرح ایمنی جامع تهیه شود که شامل نقشه های اضطراری و مسیرهای خروج باشد.

در این برنامه، ابتدا باید تیم پروژه را مشخص کرد: مهندسان ناظر، اپراتورهای جک و کارگران بتن ریز. هر فرد باید گواهینامه های لازم را داشته باشد، مانند گواهی OSHA برای کار در ارتفاع.

برای جلوگیری از حوادث ناگهانی، از چک لیست های پیش اجرا استفاده کنید:

• ارزیابی سایت: بررسی توپوگرافی و نزدیکی به خطوط برق.
• انتخاب تجهیزات: اطمینان از استاندارد بودن جک ها طبق ISO 9001.
• شبیه سازی: انجام آزمون های مجازی با نرم افزارهایی مانند Autodesk Revit برای پیش بینی مشکلات.

علاوه بر این، برنامه ایمنی پروژه باید شامل مدیریت منابع انسانی باشد. برای مثال، شیفت های کاری نباید بیش از 8 ساعت باشد تا خستگی منجر به اشتباه نشود. روش کار قالب لغزنده سیلو نیاز به هماهنگی دقیق دارد، بنابراین برنامه ریزی باید زمان بندی بتن ریزی را با توجه به دمای هوا تنظیم کند.

تجهیزات حفاظت فردی و ابزارهای ایمنی

تجهیزات حفاظت فردی (PPE) در اجرای قالب لغزنده سیلو نقش حیاتی دارد؛ زیرا کارگران در معرض ریسک های متعددی مانند سقوط، تماس با بتن تازه و گرد و غبار هستند. طبق استانداردهای OSHA، همه کارگران باید از کلاه ایمنی، دستکش های مقاوم به مواد شیمیایی و کمربندهای ایمنی استفاده کنند. در روش کار قالب لغزنده سیلو، جایی که قالب به طور پیوسته حرکت می کند، ابزارهایی مانند تورهای ایمنی اطراف داربست ضروری است.

برای مثال، جک های هیدرولیک باید مجهز به سیستم های قفل خودکار باشند تا در صورت قطع برق، قالب سقوط نکند. بر اساس آمار از مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها (CDC) در سال 2024 نشان می دهد که 25 درصد حوادث در ارتفاع به دلیل تجهیزات نامناسب رخ می دهد. بنابراین، توصیه می کنم:

• استفاده از هارنس های کامل بدنی با اتصال به نقاط ثابت فراموش نشود.
• ماسک های تنفسی N95 برای جلوگیری از استنشاق سیلیس استفاده شود.
• عینک های ایمنی برای حفاظت از چشم در برابر پاشش بتن تهیه شود.

در پروژه های اخیر، مانند ساخت سیلو در اروپا، استفاده از ربات های نظارت کننده برای چک کردن و کنترل تجهیزات، ریسک را کاهش داده است. تجربه نشان می دهد که سرمایه گذاری در تهیه و استفاده از تجهیزات ایمنی  با کیفیت، می تواند ایمنی اجرای پروژه را افزایش دهد. علاوه بر این، ابزارهای جانبی مانند سنسورهای لرزش برای تشخیص انحراف قالب حیاتی هستند.

نظارت بر فرآیند بتن ریزی و قالب برداری

یکی دیگر از فاکتورهایی که علاوه بر ایمنی، کیفیت اجرای سیلوهای بتنی را تضمین می کند دقت در اجرای بتن ریزی و نصب و باز کردن قالب ها است. نظارت بر بتن ریزی در قالب لغزنده سیلو نیاز به دقت بالا دارد؛ زیرا بتن باید به طور یکنواخت ریخته شود تا از ترک خوردگی جلوگیری شود.

نکات مهمی که کیفیت فرایند بتن ریزی و شکل گیری بتن در زمان ساخت سیلو را تضمین می کند:

• کنترل دما و رطوبت بتن
• استفاده از افزودنی های تسریع کننده
• استفاده از ویبراتور

با نگاهی به آنچه بررسی کردیم، روشن است که اجرای ایمن قالب لغزنده سیلو نیازمند ترکیبی از برنامه ریزی دقیق، تجهیزات مناسب و نظارت مداوم است. از درک روش کار گرفته تا مدیریت ریسک ها، هر گام نقش خود را ایفا می کند تا پروژه بدون حادثه پیش برود. در عمل، این نکات نه تنها جان ها را حفظ می کنند، بلکه کارایی اقتصادی را افزایش می دهند. اگر این اصول را جدی بگیرید، می توانید پروژه های خود را با اطمینان بیشتری به پایان برسانید.